Bảo bối tổ quốc 700 năm nằm giữa rừng phong - VnExpress

Chùa Thanh Mai ở thị trấn Hoàng Hoa Thám, thị phố Chí Linh, tỉnh giấc Hải Dương. Ảnh: Giang Chinh

Những ngày đầu năm, đứng dưới chân núi Tam Bảo (tỉnh Hải Dương) nhìn lên, du khách được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của núi non với sắc đỏ của rừng phong. Toạ lạc trên khung núi là chùa Thanh Mai, nơi có bia "Thanh Mai Viên Thông pháp bi" vừa được Thủ tướng thừa nhận là bảo vật quốc gia.

Theo phổ quát tài liệu, chùa Thanh Mai xây dựng dưới thời Trần, rồi trở thành một trong những trung tâm của Phật giáo vietnam, nơi trụ trì của đệ nhì Trúc Lâm Thiền phái Pháp Loa tôn giả (1284-1330).

Trải qua các biến cố lịch sử, sự tiêu diệt của thiên nhiên, chiến tranh ngôi chùa cũ kĩ đã sụp đổ, các cổ hủ vật bị mất và hư hại gần hết, di tích biến thành hoang phế và bị lãng quên. Năm 1992, chùa Thanh Mai đã được Bộ Văn hóa thừa nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp giang sơn và được khôi phục, trùng tu trong rộng rãi năm sau đó.

Đến nay chùa Thanh Mai vẫn giữ giàng được rộng rãi hiện vật có trị giá như: Viên Thông Bảo Tháp xây đắp năm 1334; tháp Phổ Quang đãng được xây đắp năm Chính Hoà thứ 23 (1702); tháp Linh Quang quẻ xây dựng năm Chính Hoà thứ 24 (1703), cùng 5 ngôi tháp khác. Trong Chùa cũng còn một số tấm bia thời È cổ, Lê, và bia "Thanh Mai Viên Thông tháp bi" là quý giá nhất.

Tấm bia bảo vật non sông này cao 131 cm, rộng 82 cm, dày 14 cm, được đặt trên lưng rùa. Nhì mặt bia khắc khoảng 5.000 chữ nho, được cho là dựng năm Đại Trị thứ 5 (1362) đời vua È Dụ Tông, do Thị giả Trung Minh biên soạn và được Huyền Quang quẻ là đồ đệ nối nghiệp Pháp Loa khảo đính. Một vài nhà tìm hiểu nghĩ là, có thể phần văn bia đã được viết trong khoảng trước vì năm dựng bia thì cả Pháp Loa và Huyền Quang đã tắt hơi.

Ngoài nội dung về thân thế và sự nghiệp của Pháp Loa, nội dung tấm bia còn cung ứng thông tin về tình hình chính trị, tín ngưỡng, ruộng rẫy đương thời và những hoạt động của Trúc Lâm tam tổ: È cổ Nhân Tông; Pháp Loa; Huyền Quang quẻ.

Văn bia còn cho nhân thức năm, tháng xây đắp những nhà cửa tín ngưỡng lớn lúc bấy giờ.

Bia " Thanh Mai Viên thông tháp bi". Ảnh: Giang Chinh

Căn cứ theo tấm bia, dương thế sau được nhân thức Pháp Loa tên thật là Đồng Kim Cương, sinh ngày 7/5/1284, niên hiệu Thiệu Bảo thứ 6, người thôn Đồng Hoà, hương Cửu La, Nam Sách Giang (nay thuộc phố Ái Quốc, TP Hải Dương, tỉnh giấc Hải Dương). Ông là học trò đầu tiên của Phật hoàng Nai lưng Nhân Tông, cũng là người nối nghiệp thiền phái trúc lâm Yên Tử sau khi Phật hoàng qua đời.

Nhà bia lưu giữ bia "Thanh Mai Viên Thông tháp bi" tại chùa Thanh Mai. Ảnh: Giang Chinh

Trong thời gian tu hành, Pháp Loa đã huấn luyện một thế hệ học sinh tuyệt vời hơn 30 người, nuôi dạy 15.000 tăng ni, đúc trên 1.300 pho tượng lớn nhỏ tuổi; xây đắp hàng trăm chùa tháp, điển hình là các trọng tâm tín ngưỡng Lặng Tử, Côn Sơn, Thanh Mai và Quỳnh Lâm. Ông còn cho vẽ đa dạng bộ tranh tượng, khắc in bộ kinh Địa Tạng và bỏ ra phổ biến thời điểm thuyết pháp, giảng kinh...

Thiền phái Trúc Lâm là một dòng thiền Việt Nam hiện ra từ thời nhà È, do Vua Trần Nhân Tông sáng lập. Trúc Lâm vốn là hiệu của È cổ Nhân Tông, song song cũng là hiệu của Thiền sư Đạo Viên, tiền bối của È Nhân Tông, Tổ thứ nhị của dòng thiền này. Thiền phái Trúc Lâm có ba Thiền sư kiệt xuất là Nhân Tông (Trúc Lâm Đầu Đà), Pháp Loa và Huyền Quang (gọi bình thường là Trúc Lâm Tam tổ).

Giang Chinh

Tham khảo thêm: Máy bơm tăng áp giá rẻ